دعوی تقابل چیست | تعریف و تبیین دعوای تقابل

تعریف دعوی تقابل

ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی در واقع به جای تعریف دعوای تقابل یا متقابل، اختیاری را که به خوانده دعوا برای حفظ حقوقش همراه با شرایط آن اعطا نموده است، به عنوان تعریف دعوی متقابل اعلام نموده است.

به نظر بهتر است در تعربف دعوی تقابل گفته شود این دعوا فرصتی است که خوانده از رهگذر آن، هم زمان با دعوایی که علیه او طرح شده است، اقدام به احیای حقوق معطل مانده خود می نماید و الزام خواهان دعوای اصلی را به انجام تعهدات قراردادی یا ایفای وظایف قانونی اش درخواست می نماید.

شرایط دعوی تقابل

از مهمترین شرایط استماع این دعوا، اتحاد منشا، ارتباط کامل و مهلت اقامه آن است که می بایست تا پایان اولین جلسه دادرسی اقامه گردد.

ممکن است دو دعوا وحدت منشا داشته باشند؛ ولی ارتباطی با هم نداشته باشند؛ مثلا در دعوی تخلیه به لحاظ انقضای مدت، اگر خوانده، مطالبه مبالغی به عنوان هزینه و خرجی که به اذن صاحب ملک در عین مستاجره نموده را به عنوان دعوای تقابل طرح نماید، هرچند دو دعوی ارتباط منشا دارند؛ اما ارتباطی با یکدیگر ندارند و باید پذیرفت که دعوی اول جداگانه ادامه می یابد و به دعوای دوم هم جداگانه رسیدگی می شود؛اما در جایی که جواز پذیرش دعوای متقابل، ارتباط کامل دو دعواست، یعنی اتخاذ تصمیم در هر یک موثر در دیگری باشد، این احتمال متصور است که با زوال دعوی اصلی دعوای تقابل هم قابل استماع نباشد؛

نکات کاربردی بسیار مهم در دعوی تقابل

• با از بین رفتن و منتفی شدن دعوای اصلی، وضعیت ادامه رسیدگی به دعوای تقابل چه خواهد شد؟

بعضی محاکم معتقدند دعوای متقابل، از سنخ دعاوی طاری است که با دعوای اصلی رسیدگی می شود و با انتفاء رسیدگی به دعوای اصلی، به علت استرداد دادخواست مربوط به دعوای اصلی و صدور قرار ابطال دادخواست، رسیدگی به دعوای طاری هم منتفی می شود و موجبی برای اظهارنظر ماهوی در دعوای طاری وجود ندارد.

در عمل بسیاری از قضات بر این عقیده موافقت دارند که دعوای اصلی و تقابل با یکدیگر پیوند داشته و با زوال دعوی اصلی به هر طریق قانونی دادگاه حق ندارد به بهانه اینکه دعوای متقابل در پاسخ به دعوای اصلی طرح گردیده، دعوای تقابل را رد نماید؛ دادگاه باید نسبت به دعوای تقابل رسیدگی ماهیتی نموده و تصمیم قطعی اتخاذ نماید.

• وقتی قانونگذار از خوانده به عنوان کسی که حق دارد در مقابل ادعای مدعی، اقامه دعوا کند، استفاده نموده است، بنابر این خواندگان دعاوی جلب ثالث و ورود ثالث نیز حق اقامه دعوای تقابل را دارند.
• اشخاصی که به منزله ثالث در دعوایی وارد می شوند، اگر برای خود به طور مستقل مدعی وجود حقی شوند، از آنجا که در حقیقت دعوایی را علیه طرفهای دعوا یا یکی از آنها اقامه می کنند و خواهان به مفهوم دقیق کلمه بوده و طرف مقابل آنها خوانده محسوب می شود، می توانند خوانده دعوی تقابل قرار گیرند.ولی، اگر وارد ثالث برای خود به طور مستقل مدعی وجود حقی نباشد، بلکه خود را ذینفع در محق شدن یکی از طرفهای دعوا می داند، نمی تواند از این لحاظ مشمول عنوان خواهان و خوانده به مفهوم دقیق کلمه قرار گیرد .بنابراین نمی توان در این مورد به امکان طرح دعوای متقابل از سوی آنان یا علیه آنها اظهار نظر کرد.
• طرح دعوای متقابل علیه خواهان دعوای متقابل مجاز نیست.
• دعوای متقابل در مرحله تجدید نظر در صورتی که در مرحله بدوی به آن رسیدگی نشده باشد، قابل طرح نیست.
• در هنگام واخواهی هم می توان دادخواست تقابل ارائه نمود.
• طرح دعوای متقابل در دعوای اعتراض ثالث و در مورد اعاده دادرسی  امکان پذیر نیست.
• چنانچه رسیدگی به دعوای تقابل در صلاحیت ذاتی دادگاه نباشد، دادگاه مکلف است قرار عدم صلاحیت صادر نماید و پرونده را به دادگاه صلاحیت دار بفرستد.
• چنانچه دعوای متقابل در صلاحیت محلی دادگاهی به جز دادگاهی که دعوای اصلی در آن اقامه شده است، دادگاه مرجع دعوای اصلی در صورتی که صلاحیت ذاتی داشته باشد، به دعوای تقابل نیز همراه با دعوای اصلی رسیدگی کرده و اصولا یک رای صادر می کند.

مستندات قانونی

ماده ۱۴۱ قانون آئین دادرسی مدنی :

خوانده می تواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید . چنین دعوایی درصورتی كه با دعوای اصلی ناشی از یك منشاء بوده یا ارتباط كامل داشته باشد ، دعوای متقابل نامیده شده و تواما رسیدگی می شود و چنانچه دعوای متقابل نباشد ، در دادگاه صالح بطورجداگانه رسیدگی خواهد شد .
بین دو دعوا وقتی ارتباط كامل موجود است كه اتخاذ تصمیم در هریك موثر در دیگری باشد .

ماده ۱۴۲ قانون آئین دادرسی مدنی :

دعوای متقابل به موجب دادخواست اقامه می شود ، لیكن دعاوی تهاتر ، صلح ، فسخ ، رد خواسته و امثال آن كه برای دفاع از دعوای اصلی اظهار می شود ، دعوای متقابل محسوب نمی شود و نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه ندارد .

ماده ۱۴۳ قانون آئین دادرسی مدنی :

دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود و اگرخواهان دعوای متقابل را در جلسه دادرسی اقامه نماید ، خوانده می تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید . شرایط و موارد رد یا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلی خواهد بود .

استفاده با ذکر منبع بلا اشکال می باشد.

جهت ملاحظه نمونه دادخواست تقابل کلیک نمائید.