مطابق قانون مدنی، وقف عبارت است از اینکه عین مال، حبس و منافع آن تسبیل شود؛ یعنی اینکه فردی با نیت انسان ­دوستانه و خیرخواهانه، مانع نقل و انتقال تمام یا بخشی از اموالش شود تا بدین وسیله دیگران برای همیشه از مال او استفاده کنند. فرضاً شخصی خانه مسکونی­ اش را وقف ایتام می­کند تا از محل آن برای مراقبت و نگهداری کودکان بی­ سرپرست استفاده شود. به فردی که وقف برای او صورت گرفته، موقوف ­علیه گفته می­شود. ممکن است وقف برای تعداد زیادی از مردم باشد که به آن وقف عام می­گویند، مانند وقف زمین برای بیمارستان یا مدرسه. در ضمن وقف، معمولاً واقف کسی را برای اداره امور وقف تعیین می­کند، به این فرد، متولی یا ناظر می­گویند که وظیفه او تصمیم ­گیری و نظارت و بازرسی بر اموال وقف شده است. گاهی اوقات واقف، خود را متولی امور وقف قرار می­دهد.
برای تحقق وقف، باید واقف به هر لفظی آن را قبول کند که صراحتاً دلالت بر وقف مال می­کند و قبول کسی که وقف به نفع او صورت گرفته یا اداره و سازمان مربوط. مالی را می­توان وقف نمود که با استفاده از آن، اصل مال از بین نرود، بنابراین اموال خوراکی یا مصرفی را نمی­توان وقف نمود . وقف برای مدت نامحدود است، پس نمی­توان برای آن زمان تعیین نمود.
واقف باید مالک مالی باشد که وقف می­ کند و نمی­توان نسبت به مال خویشان و اموال دیگران تصمیم به وقف نمود. کسی که به عنوان متولی تعیین شده است، در صورت قبول این سمت، حق استعفا ندارد و حتی واقف یا دولت هم نمی­توانند او را عزل کنند، مگر اینکه در وقف­نامه قید شود. چنانچه متولی مرتکب خیانت شد یا در صورت اثبات عدم عدالت اول، واقف یا دادگاه حق عزل او را دارند، ولی اگر در وقف­نامه چنین قیدی نباشد و متولی مرتکب خیانت نسبت به اموال موقوفه شود، دادگاه فرد امینی را برای نظارت در کنار او تعیین می­کند. ممکن است واقف شرط خاصی را برای متولی تعیین کنند، فرضاً متولی محلی را، فرد متاهل تعیین کند حال در صورتی که متولی همسرش را طلاق بدهد، از سمت تولیت عزل خواهد شد.
متولی حق دارد برای اداره امور وقف، اجرت دریافت کند. این دستمزد مطابق­نظر واقف پرداخت می­ شود، ولی اگر واقف مبلغی را تعیین نکرده باشد، اجرت­ المثل دریافت می­کند. چنانچه به مرور زمان، مالی که وقف شده از بین برود؛ برای مثال خانه ای آنقدر فرسوده شود که رو به خرابی باشد و غیرقابل استفاده شود یا در اثر زلزله ویران شود، وقف منحل می­شود  و باید با فروش آن محل، پول به دست آمده را در امری که نزدیک به نظر واقف است هزینه کرد. بنابراین فروش مال وقف ممنوع است مگر در سه مورد:
خراب­ شدن مال موقوفه.
ترس از خراب­ شدن مال، به حدی که امکان بازسازی آن نباشد.
اختلاف میان موقوف علیهم (کسانی که وقف برای آن­ها صورت گرفته) به حدی شدید و جدی باشد که امکان قتل  و خونریزی داده شود.