تعریف و بررسی تأمین دلیل

تامین در لغت مصدر باب تفعیل از ریشه امن و به معنای امن گردانیدن ، امنیت دادن ، پناه دادن و امان دادن است و در فقه و حقوق هر آنچیزی است که بتواند حقی را برای غیر بر عهده متعهد و یا شخص ثالث تضمین نماید .

در هر دعوایی خواهان باید دلایلی برای اثبات حقانیت و ادعای خود ارایه کند. گاهی شرایطی پیش می­آید که ممکن است تا زمان رسیدگی دادگاه، دلیل خواهان از بین برود. فرضاً دلیل حقانیت شخص، شهادت شاهدی است که قصد مسافرت به خارج از کشور را دارد و زمان بازگشت وی معلوم نیست. در این وضعیت قانون­گذار برای حفظ دلیل امکانی فراهم کرده است که به آن تامین دلیل می­گویند.
پس در تعریف تامین دلیل می توان گفت « تامین دلیل یعنی ثبت و ضبط وقایعی که رخ داده یا حفظ اسناد و مدارک و هر امری که می تواند بعداً به عنوان دلیل در دادگاه مورد استناد و استفاده واقع شود قبل از احتیاج به اثبات آن به منظور حفظ آن در آینده »
به بیان دیگر در مواردی که اشخاص ذینفع احتمال میدهند در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوی آنان متعذر یا متعسر خواهد شد می توانند از مراجع قضایی تأمین آنها بهره بنمایند. مقصود از تأمین صرفاً ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.
در حال حاضر مرجع صالح برای تأمین دلیل شورای حل اختلاف می باشد.

گاهی اوقات ممکن است موضوع دعوی به گونه­ ای باشد که ثبت و حفظ دلیل جنبه فنی و تخصصی نیز داشته باشد فرضاً در آپارتمان بر اثر نشت آب از طبقه بالا، مقداری از سقف ریزش کرده و بخش­هایی از دیوار نیاز به بازسازی و نقاشی دارد. حفظ شرایط موجود تا زمان رسیدگی دادگاه و صدور حکم باعث قابل استفاده ­نبودن آپارتمان می­شود، بنابراین خواهان ابتدا باید دلایل خرابی و برآورد خسارت و هزینه ­های بازسازی و مرمت را ثبت و حفظ کند تا پس از تأمین دلیل آن را بازسازی کند. بدین منظور ضمن درخواست تامین دلیل، درخواست جلب نظر کارشناسی را نیز مطرح می­کند تا پس از بازسازی میزان خسارت و هزینه مرمت آن قابل اثبات و استناد باشد.

در مواردی که اجرای تامین دلیل، فوری به نظر برسد دادگاه می­تواند قبل یا همزمان با اخطار به خوانده اقدام به تامین دلیل کند. ممکن است خوانده برای خواهان ناشناس و نامعلوم باشد، در این گونه موارد بدون معرفی خوانده تقاضای دلیل می­شود.

در تامین دلیل به این نکته باید توجه داشت که آنچه ثبت می­شود دلیل حقانیت کسی که درخواست کرده، نیست، بلکه فقط حفظ دلایل و مشهودات است. حقانیت خواهان موضوعی است که باید در رسیدگی دادگاه و بررسی حقوقی مساله و تصمیم نهایی قاضی روشن شود.

مبحث تامین دلیل در قانون آئین دادرسی مدنی از ماده ۱۴۹ الی ۱۵۵ ذکر گردیده است .